This is what we did, and it worked for us, but who knows what will happen to you.
a theoryperformance by Arjen Mulder

Tekst van de speech van Arjen Mulder ter gelegenheid van de opening van Your mileage may vary op 29 oktober 1999


Theorieperformance

- Eva: speech - goed model/goeie format - op 25 jarige huwelijken en 40 jarig jubileum - begint met melancholieke herinnering - uitwijdingen - gaat over op huidige toestand - eindigt met wens voor de toekomst + toast
(ik vertel u dit alleen maar om u aan mijn stem te laten wennen. Ik begin).

Geachte aanwezigen, vrienden, familie van de kunstenaars, welkom.

Ik herinner mij nog levendig hoe in het jaar 600 zoveel paus Satirianus het decreet uitvaardigde dat de klokken van de kloosters 7 keer per etmaal moesten worden geluid. Om te bepalen wanneer er geluid moest worden, op de zogenaamde kanonieke uren, werd het nodig een regelmatige tijdsrekening te ontwikkelen. Volgens een legende is de eerste klok dan ook gebouwd door een monnik, Gerbert, de latere paus Sylvester II (eind tiende eeuw). De legende is feitelijk onjuist (de Romeinen en Arabieren hadden al waterklokken), maar metaforisch wel. De mens heeft van nature een afkeer van de werkelijkheid. Het klooster is de ideale manier om daaraan te ontkomen. Het klooster is de plek van het geregelde leven, en een klok is een noodzakelijke uitkomst daarvan. Ordelijke routines en de precieze regulering van tijdssequenties zijn zoveel als de tweede natuur van het klooster. De orde, bijvoorbeeld de Benedictijnen voor wie werken werken werken de hoogste waarde was, kun je beschouwen als de grondleggers van de wetenschap en het kapitalisme. De wetenschap, doordat de monniken zich van de wereld afkeerden omdat deze alleen maar materieel was en zij de geest zochten. Voor gewone mensen was de wereld helemaal niet materieel, maar vol demonen, kabouters etc. Door zich op een afstand van de wereld te plaatsen gaven de monniken/nonnen de eerste aanzet tot de wetenschappelijke blik die alleen een ontgeestelijkte wereld erkent, en deze alleen maar in kwantitatieve eenheden meet. Zoals met de klok de tijd wordt gemeten.

Tegelijk is de klok ook een productie element, een machine: ze produceert uren, minuten en seconden. Tegelijk is de kok ook een middel om de handelingen van mensen te synchroniseren. Dus doordat de klok de tijd losmaakt van de natuurlijke menselijke tijdservaring versterkte ze het geloof in een onafhankelijk van de mens bestaande wereld van wiskundig berekenbare en meetbare reeksen gebeurtenissen. De klok maakt iets abstracts van de tijd, net zoals geld iets abstracts maakt van waardevolle zaken, en deze abstracte tijd en dat abstracte geld werden het medium van bestaan. Het lichaam ging zich ernaar gedragen. Men at niet meer als men trek had, maar als het etenstijd was. Men ging niet meer slapen omdat men moe was, maar omdat het bedtijd was. Dit noopte dan weer tot de uitvinding van olielampen, schoorstenen, electrisch licht etc.
De klok kortom is niet alleen de eerste machine, maar ook de archetypische machine, waar alle andere uitvindingen van zijn afgeleid. De noodzaak om preciese tandraderen etc. te ontwikkelen, vormde de aanzet tot en het voorbeeld voor alle latere mechanische machinebouw. De klok is nog altijd de centrale machine in ons leven. Het is de enige machine die we direct op ons lichaam dragen (horloge). Bij sportwedstrijden gebruiken we de klok om records te meten (de strijd tegen de klok). En laat het in het computertijdperk eind twintigste eeuw nu de klok zijn die de computer parten speelt in de gedaante van de millennium bug!

Ik ben via deze nostalgische uitwijding handig in het heden terecht gekomen. Maar het was in het klooster dat het allemaal begon. En wat mij zo frappeert aan de opleiding van Media-GN is dat hierbij opnieuw het klooster als model is gekozen. Twee jaar lang leidden de tot monnik- c.q. nonnen ambt geroepenen hun van de wereld afgezonderde bestaan en wijdden zij zich aan hun kloosterbezigheden van studie, rituelen, sociale controle en lezing van de heilige teksten, kortom de overgave aan het geloof. Het geloof in de computer dit maal, de computer waarin net als in de bijbel alles te vinden is, als je weet hoe je moet lezen, die een soort machine is, een machine waarin alle voorafgaande machines zijn of kunnen worden opgenomen, en waaruit alle latere machines afgeleid zullen worden. Een 2e archetype. Er valt met andere woorden heel wat aan te bestuderen, zoals ook het studieobject van de kloosters nooit uitgeput raakte (God). Zoals de computer in laatste instantie voortkomt uit het klooster, komt het klooster van Media-GN in laatste instantie voort uit de computer. Dat lijkt een natuurlijke zaak, maar is het dat ook?

Een paar weken geleden bezocht ik een tentoonstelling in Maastricht van een afvallige gelovige, iemand die uit Media-GN was uitgetreden, een halfjaar terug ofzo, Mike Tyler. En wat Mike gemaakt had was een floating tank - d.w.z. een afgesloten ruimte waarin geen enkele indruk uit de buitenwereld binnendringt en waarin je in je eentje gaat liggen ronddobberen om tot rust te komen en je eigen geest te exploreren. Ik ben er nog niet helemaal uit of dit nu het tegenovergestelde of juist de ultieme vorm van het kloosterleven is. Maar wel is duidelijk dat deze ketter even helemaal niks meer aan zijn hoofd wilde hebben. Even die extreme input van zijn kloosterjaren ervoor kwijtraken. Even alleen zijn.
Vandaag vieren wij het feit dat de overige kloosterleden van Media-GN weer de wereld in trekken. Letterlijk. Men heeft niet gekozen voor de kathedraal van het museum of het kerkje van de galerie, maar voor de echte wereld van de bushalte, bibliotheek, ziekenhuis, pleinen, buitenmuur en publieke media als telefoon en flyers. De kloostermuren bieden geen bescherming meer en de ultieme test van het geloof in confrontatie met de wereld vangt nu aan. Als ik de titel van de tentoonstelling zie - Your Mileage May Vary - dan bespeur ik daarin al een zekere twijfel. In de abstracte wereld van de wiskunde zal het aantal mijl nooit variëren, het ligt vast. In de dagelijkse praktijk zijn schommelingen echter zeerwel mogelijk, want de wereld is niet zo volmaakt geordend als de fysica zouden willen. De zuiverheid van het geloof kan, anders gezegd, wel eens een vlekje of wat oplopen in de echte wereld. Blijkens de nadere uitleg op de poster betekent het bovendien: "programmatuur die ik heb bedacht kan op jouw pc wel eens heel andere dingen doen", en "je weet maar nooit hoe een koe een haas vangt". Dus dat waarin wij kunstenaars van Media-GN geloven kan bij u wel eens ongeloof wekken of minder overtuigend overkomen of kortsluiting veroorzaken. Ik bespeur hier enerzijds een licht defensieve strategie. Geen Savonarola-achtige donderpreken in de trant van: volg ons geloof of hup, de brandstapel op, maar meer in de trant van: zou het niet ook wat voor u zijn? Maar anderzijds vermoed ik dat deze bescheidenheid er ook mee te maken heeft dat de strijd om de computer en de emergente media allang gestreden is, de overwinning is binnen, nu mag er weer minder fanatiek worden gedaan, er is ruimte voor aarzelingen, heroverwegingen.

Nu moet ik bekennen dat ik een ongelovig mens ben. Tijdens de gesprekken die ik het afgelopen jaar met studenten van Media-GN voerde, heb ik meermalen het advies gegeven de computer de computer te laten en eens iets heel anders te gaan doen. Ik moet ook bekennen dat het mij soms een verschrikking leek in deze kloosterorde te moeten zitten. Des te verheugender dat de jeugdige kunstenaars nu de wereld zijn ingetrokken. Hopla, voor de leeuwen! We zien wel wat er gebeurt! That's the spirit. De mens heeft dan van nature wellicht een afkeer van de werkelijkheid maar de kunstenaar heeft van nature de neiging de confrontatie aan te gaan met die werkelijkheid, om haar te verrijken, ingewikkelder, onwaarschijnlijker, informatiever.

Ik zou dan ook een heilsdronk willen uitbrengen op de kunstenaars en ze veel succes willen wensen in de wijde wereld!

Back